Posts
කැළණි ගංවතුර ගැන ලියවුනු පළමු පෝස්ටුවේ දිගුවකි.
අපි කලින් පෝස්ට් එකේ කතාකලේ ගංවතුර ඇතිවෙන්න බලපාන දීර්ඝකාලීන හේතු, කොළඹ නගරයේ ව්‍යාප්තිය සහ ගංගාව අවට පෙදෙසේ භූ විෂමතාවය ආදිය ගැන.
වර්තමාන විසඳුම්
කැළණි මෝයෙන් වතුර ඔක්කොම ඔහේ බහින එක හැරුණු විට, දැනට යෙදෙන විකල්ප විසඳුම් මොනවාද කියල හරියටම පැහැදිලි නැහැ.
පහුගිය ගංවතුර සමග පොම්පාගාර පද්ධති වලින් ගන්වතුර බැස්සීම, කෝට්ටේ ඇල හරහා වතුර බැස්සීම ආදිය ගැන ප්‍රවෘත්ති වාර්තාකරුවන් දේශපාලකයින් එහෙම කතාවෙනවා දුටුවා. ලොක් ගේට්ටු වහලා ගඟේ වතුර විවිධ ස්ථාන වලින් ඇල පද්ධතියට පොම්ප කිරීම [ඇලවල් ගඟට වඩා උස නිසා] තමයි ඒ කතා වලින් ගන්න තිබ්බ අර්ථය. එම පොම්ප කරන ජලය මුට්වොල් උමග වැල්ලවත්ත ඇල, වෙරස්ස ගඟ ආදී පෙදෙස් කරා යැවෙනවා.
ගඟේ විශාල ගංවතුර අවස්තාවක හංවැල්ල හරියෙන් තත්පරයට ඝන මීටර 2700 ඉක්මවන ධාරිතාවයකින් වතුර ගලන බව චමිලාගේ පෙර සටහනේ සඳහන් කල පර්යේෂණයේ සටහන් වෙනවා. ලංකාවේ භාවිතා වෙන පොම්පාගාර වල ඇත්තේ තත් ට ඝ මී 1.5 සිට 3 දක්වා මෝටර් කියලයි කියවෙන්නේ. යෝජිත මට්ටමේ තියෙනව 5, 10 වගේ. බොටම් ලයින් එකනම් මෙහෙම පොම්ප කරලා විශාල හානියක් නවතාගන්න බැහැ. එසේම අපි විශාල වියදමක් දරල තත් ට ඝ මී 100 ඉක්මවන ප්‍රමාණයක් පොම්ප කළත්, කොළඹ ප්‍රධාන නගරය හරහා ඒ ජලකඳ ගියොත් නගරය යටවෙනවා. ඒ කියන්නේ පොම්පාගාර සහ කොළඹ ඇලවල් හරහා ලබාගන්න පුළුවන් සීමිත වතුර ඉවත් කිරීමක්. තත් ට ඝ මී දහස් ගණනක ගංගාවේ ගැලුම ට සාපේක්ෂව තත් ට ඝ මී පහක් දහයක් වගේ.
[ප.ලි] කෙසේ වෙතත් මේ සටහන කියවූ අදාළ ආයතන වල සේවය කරන අය කියා තියෙනවා කැළණි ගංවතුර එහෙම බස්සන්න ක්‍රමවේදයක් එයාලා කරන්නේ නැහැ. ලොක් ගේට්ටු පවා වහල නගරයට ඒ වතුර එන එක නවතා දමනවා කියලා. පහල තියෙන මාදිවෙල දකුණ ව්‍යාපෘතිය "ගංවතුරට පිලියමක්" කියා මාධ්‍ය තුලින් දුන්නට ඒ ව්‍යාපෘතියෙන් කතා කරන්නේ කොළඹ වැසි ජලය බැස්සවීම ගැන කියා ඔවුන් කියනවා. ඒ අනුව කැළණි ගංගාධාර ගංවතුරට විසඳුම් හැටියට ප්‍රසිද්ධ මාධ්‍ය කතාවෙන්නේ කොළඹ වැසි ජලය බස්සන විසඳුම් කියා හිතන්න වෙන්නේ. මම කලින් පෝස්ටුවේ මෙන්න මෙහෙම කිව්වේ ඔය පැටලවීම නිසා.
"කැළණි ගංවතුර ගැන කතා කරන බොහෝ අවස්ථා වල අපි දකින තවත් පැටලිල්ලක් තමා කොළඹ වැසි ජලය බැසයාමේ ගැටළු නිසා ඇතිවන ගංවතුර එක්ක මේ කතාව පැටලෙන එක. මේ තත්වය අපි දැක්කා කැළණි ගංවතුර එක්ක සෙබස්තියන් ඇල කොළඹ අභ්‍යන්තරයේ ජලමාර්ග සහ මුට්වෝල් උමඟ ආදිය කතාවට සම්බන්ධ කිරීමෙන්. එහෙත් මේවා කැළණි ගන්ගාධාරයේ එන ගංවතුරට සම්බන්ධයක් නැහැ. අනික ගන්ගාධාරයේ වතුර එනකොට කරන්නේ සෙබස්තියන් ඇලේ කට ලොක් කරන එක. දැනට මෙට්‍රෝ කොළඹ පවතින ඇලවල් සහ ජලාශ අතරින් දියවන්නාව හැරුණුවිට සියල්ල කැලණියට වඩා උසින් වැඩි නිසා නගරයේ වර්ෂා ජලය ගඟට බස්සන එකයි ගංගාධාරයේ වර්ෂා ජලය නගරය දෙසට ගලන එකයි සිද්ධ වන්නේ දෙපැත්තට."
තව සමහරු කතා කරපු තමයි කැළණි වතුර හැමිල්ටන් ඇල හා මුතුරාජවෙල වගුර දිහාවට යවන එක. එතන අවුල වෙන්නේ ගඟ ඇල වගුර සහ මුහුද සියල්ලම පවතින්නේ එකම වගේ උසක. ඉතින් වතුර වේගවත්ව යන්නේ නැහැ. ඒ වගේම මේ හරිය එනම් කොළඹටත් තව ගඟේ මෝය දිහාට වෙන්න තියෙන තැනකින් හරවලා කඩුවෙල සිට ඔරුගොඩවත්ත දිහාවේ වතුර ගලන එක නවතන්න බැහැ. කොහොමත් දැන් මුතුරාජවෙලත් කැළණි ගඟෙන් වෙන් කරලා ජනාවාස හැදිලා තියෙන්නේ.
ඒ අනුව කැළණි ගංවතුර සම්බන්ධයෙන් ප්‍රබල විසඳුම් දැනට භාවිතාවේ නැහැ. ගංවතුර වලකන කිසිම ක්‍රමයක් නැහැ වගේම ගන්වතුර ආවට පස්සේ දැනෙන ආකාරයට ජලය බස්සන කිසිම ක්‍රමයකුත් නැහැ.
වෙනත් ගැටළු
මූලිකම ගැටලුව ගන් මෝයේ වැලි පිරීම. ඉඩම් ගොඩකිරීමේ සංස්ථාවේ හිටපු ප්‍රධානියෙක් කියන මෙන්න මේ මහත්තය කියනවා මීට පෙර ගංවතුර අවස්තාවක පළමු වැස්සත් එක්කම ඔහු මෝය සුද්ද කල නිසා වතුර ඉක්මනින් බැස්සා කියා. කොළඹ වරාය දකුණ දියකඩනය නිසා දැන් වැලි පිරීම වැඩි බවත් කියවෙනවා.
මාදිවෙල දකුණු හැරවුම
කැළණි ගංවතුර සමග බොහෝ දෙනෙක් කතාවෙන එකක් තමයි කෝට්ටේ පැත්තෙන් මාදිවෙල දිහාවට වතුර අරගෙන ඒවා වෙරස්ස ගඟෙන් බොල්ගොඩ ජලාශයට හරවන එක. දැනටත් අබලන්ව පවතින ඇල පද්ධතිය වඩාත් වැඩිදියුණු කරවීම. මාදිවෙල දකුණ හැරවුම කියන මේ වැඩ සටහන පහත පින්තුරයෙන් පේනවා.
ඒ වගේම එකක් කතාවෙනවා අඹතලේ හරියෙන් ජලාශයකට වතුර පොම්ප කරන්න. මේ වගේ කොළඹ ගංවතුර බස්සන්න කතාවෙන විවිධ ව්‍යාපෘති තියෙනවා. හැබැයි මගේ පළමු සටහනේ කියූ පරිදි ගංගාධාර ගංවතුර සහ කොළඹ වැසි වතුර මේ කතාවේ ගලන්නේ දෙපැත්තට. ඒ දෙක පටල ගෙන ලොකු විසඳුමකට යන්න බැහැ.
[ප.ලි.] ඉතාම සරළව පෙනෙන්නේ මේ එක ව්‍යාපෘතියක්වත් කැළණි ගංගාධාර ගංවතුර වෙනුවෙන් සැලසුම් කළ ඒවා නොවන බවයි. මෙය අදාළ ආයතනවල සේවය කරන විසින් ස්ථිරවම ලබා දුන්නු ප්‍රතිචාරයක්.
සහෝදර බ්ලොග් කාරයෙක් වගේම විෂය විද්වතෙක් වෙන කස්සප ලියනවා මෙන්න මෙහෙම ලිපියක්. කස්සපගේ විසඳුම් වනුයේ කොළඹ නගරයේ ස්වාභාවික ව්‍යාප්තිය සලකා බැමි පද්ධතිය තවත් ගඟ දිගේ ඉහලට ගෙනයාම හෝ ඔරුගොඩවත්ත කොලොන්නාව කඩුවෙල පලාත්වල අනාරක්ෂිත ජනතාව වෙනත් පෙදෙස් වලට යැවීම.
කස්සපගේ දෙවැන්න ප්‍රායෝගිකයි කියා හිතන්නේ නැහැ. පළමුවන විසඳුම මූලික ගැටලුව එනම් කොලොන්නාව කඩුවෙල ආදී පෙදෙස් යටවීමට විසඳුමක් වුනත් ඒ අදහස එක්ක මට එකඟ වෙන්න බැරි හේතු දෙකක් තියෙනවා. එකක් තමයි ඔහු කියන්නේ කොළඹ නගරය විසින් ගඟ අහුරන නිසා කඩුවෙල යටවෙන තත්වය තවත් නැගෙනහිරට යවන්න කියන එක. ඒ අනුව කඩුවෙල දක්වාම ගඟේ පැතිරීම බැමි වලින් වලකා දැම්මම එන වතුර බහින්න තැනක් නැති නිසා හංවැල්ල සීතාවකපුර ආදී පෙදෙස් යටවෙනවා. ඒ වගේම ගඟේ උතුරු බැම්ම උසින් අඩු නිසා වත්තල ජා ඇළ ආදී පෙදෙස් යටවෙනවා. ඒ නිසා මට එය සාර්ථක විසඳුමක් ලෙස පෙනෙන්නේ නැහැ. සමහරවිට ඔහු කියන ආකාරයේ බැමි වලින් ස්තානිය වැදගත්කමක් සහිත ප්‍රදේශ කීපයක් වගේ බේරන්න පුළුවන් වේවි. එහෙත් ඒ වෙනුවෙන් වෙනත් කොහේ හෝ බිල්ලට දෙන්න වෙනවා.
මේ කතන්දර වලට අමතරව 1961 සිට සැලසුම් කරපු වැඩසටහනක් තියෙනවා කැළණි ගඟේ කඳුකර පෙදෙස් වල ජලාශයක් හදලා ඒ වතුර වයඹට හරවන්න. ඒ සමග ජල විදුලියත් නිපදවන්න. විශාල බැම්මක් සහ කිමි අසූ ගානක් දිග ඇලක්. මේකනම් කලොත් ගංවතුර නවතියි. එහෙත් අධික වියදම් වැඩක්. කරන්න වෙන්නෙත් ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශයක. මේක කලොත් බොහෝවිට ලංකාවේ විශාලම ව්‍යාපෘතිය වෙන්න පුළුවන්.
බොල්ගොඩ ජලාශය
කැළණි ගඟේ කතාවේ නොකිය බැරිම කොටස තමයි බොල්ගොඩ ජලාශය. පානදුර නගරය දෙපැත්තේ පිහිටි ජලාශ දෙකක් ගොඩබිමින් සම්බන්ධ කරමින් පානදුර මොරටුව අතරිනුත් පානදුර වාද්දුව අතරිනුත් මුහුදට වැටෙන බොල්ගොඩ ජලාශ පද්ධතිය ලංකාවේ විශාලම ජලාශ පද්ධතිය. වකිමි 394 ලෙස මැනෙන මේ පද්ධතිය ලංකාවේ ලොකුම ජල වර්ගපලය සහිත කෘතීම ජලාශය වන සේනානායක සමුද්‍රයට වඩා සැහෙන්න ලොකුයි. පද්ධතියට ජලය සපයන වේරස්ස ගඟ (රත්මලාන බොරලැස්ගමුව අවට), සහ මහා ඔය (පන්නිපිටිය මහරගම හෝමාගම අවට) වගේ කුඩා ප්‍රාදේශීය ගංගා හැරෙන්න වෙනත් ස්වාභාවික පෝෂකයක් නැහැ.
හැබැයි බොල්ගොඩ කියන්නේ විශාල ගංගාවක් මුහුදට වැටීමෙන් සැකසෙන එස්ටුවාරියක්. මේ ගැන පර්යේෂණ කරපු විද්වත්තු කියන හැටියට බොල්ගොඩ කියන්නේ අතීතයේ කළුගඟ මුහුදට වැටුණු එස්ටුවාරිය. කලකට පෙර සාගර මට්ටම මීට වඩා ඉහල ගිය කාලෙක බොල්ගොඩ ට ගලපු කළු ගඟේ ඉවුර බිඳෙන නිසා ගඟ වර්තමාන ක්‍රමයට ගලන්න ගත්තම බොල්ගොඩ සැපයුම නවතිනවා. සිතියම බලන්න කළු ගඟ කෙලින්ම යන්න බොල්ගොඩ දිහාට, එක තැනකින් බොහොම ලඟින් මිස් කරගෙන තමයි හැරෙන්නේ. අද එතනින් ඇලකින් ඒ දෙක සම්බන්ධිතයි.
මේකත් ගන්නේ ජයිකා වාර්තාවකින්.
බොල්ගොඩ කැළණි ගඟට වඩා ලෙහෙසියෙන් වතුර බහින ඕනෑම වතුර ප්‍රමාණයක් දැරිය හැකි ගඟක්. මුහුදු මට්ටම පහත කාලේ කළුගඟ හාරපු කැනියන් එකක් මුහුද යට තියෙන බව කියවෙනවා. ඒ නිසා දිය බැස්ම ප්‍රබලයි.
බොටම්ලයින් එකනම් කැළණි වතුර යම්හෙයකින් බොල්ගොඩ ට හරවන්නේ නම් බොල්ගොඩ අවට පෙදෙසේ ලොකු වතුර මට්ටම් වෙනසකින් තොරව මුහුදට ගලා යන බවයි. අද වෙද්දී ප්‍රබල පෝෂකයක් නැති නිසා බොල්ගොඩට තමන්ගේ ලොකු ජලකඳක් එන්නේ නැහැ.
යෝජනාවක්
දැන් අපි දකින ගැටලුව වෙන්නේ කැළණි ගඟේ වෝටර් හෙඩ් එක පහත නිසා ගංවතුර බස්සන්න බැරි එකනේ. ඒ නිසා මේ වැඩේ ටිකක් ගඟ ඉහත්තාවෙන් කරන්න බැරිද? කඩුවෙලට ඉහලින් කැළණි ගඟ බොල්ගොඩ දිහාට හරවන්න බැරිද?
මෙන්න ආයිත් ගංගා දෙකේ සිතියම. ගත්තේ මෙතනින්
මේ සම්බන්ධයෙන් කතා කරන්න සමෝච්ච රේඛා සිතියම් අවශ්‍යයි. මට එහෙම සිතියමක් ලැබුනේ මෙන්න මේ ප්‍රකාශනයෙන්. දළ අදහසක් පමණයි ගන්න පුළුවන්.
ඔය භුමියේ උස පෙන්වන සිතියමේ මා ඊ තලයක් ඇඳලා තියෙන්නේ කැළණි ගඟේ හංවැල්ල සිට බොල්ගොඩ ද්‍රෝණියේ මහ ඔය කියන අත්ත ගලන නිම්නයක පිහිටි පොල්ගස් ඕවිට දිහාට. ඒ ප්‍රදේශයේ පටු නිම්න තියෙනවා උස මීටර 10 , 20 අවට. ඒ ප්‍රදේශ අනෙක් සිතියමේ පෙන්නා දෙන ආකාරයට නිතර ගංවතුරට ලක්වන ජනාවාස රහිත වගුරු.
යෝජනාව තමයි මේ ප්‍රදේශ යාකරලා කැළණි ගඟේ විශාල ජල පරිමාවක් කඩුවෙල හංවැල්ල අතර හරියෙන් පොල්ගස් ඕවිට පැත්තට හරවන්න කියන එක.
මේක තනිකරම ඇලකින් කරන්න බැහැ. හංවැල්ල අවටදී කැළණි ජල මට්ටම මීටර දහයක් පමණ. ඒ නිසා ඇලවල් වගේම උමං පද්ධතිත් යොදා ගන්න වෙන්න පුළුවන්. ජනාවාස පාරවල් කඳුගැට ආදිය උමං වලින් ක්ලියර් කරගෙන ඉතිරි වගුරු දිගේ ඇල මාර්ග හරහා වතුර ගන්නවා නම් සැහෙන කොටසක් මහ ඔය දිගේ ගලන්න අරින්න පුළුවන් වෙයි. මොන ආකාරයට කලත් අඩුම ගණනේ තත් ට ඝ මී 100 ඉක්මවන ප්‍රවාහයක් එන්නේ නැතිනම් තේරුමක් නැහැ. ඇලමාර්ගය දිගේ වතුර පරිමාව වැඩි වුනත් වගුරු තත්වය නිසා ඒවා මිනිසුන්ට ලොකු හානියක් නොවී රඳවාගෙන බොල්ගොඩ පැත්තට යවන්න පුළුවන්.
මේකත් ඉතා ලාබදායි සරල වැඩසටහනක් නෙවි. එහෙත් අර ජලාශය හදන එකට වඩානම් බොහෝ සෙයින් අඩු මිලකින් කල හැකි වේවි. මේ දිනවල කෙරීගෙන යන උමා ඔය වැඩපිළිවෙලේ මෙහෙම උමගක් තියෙනවා කිමි 15 ට වඩා දිගයි [බදුල්ලේ භූගත ජල සංචිත නිසි අධ්‍යනය නොකිරීමෙන් වෙච්ච අවුල් මේකට ගාවන්න එපා - ඒවා ඉංජිනියරින් මිස්ටේක්ස්].
හැබැයි බ්ලොග් පෝස්ට් දෙකක් දිගට ලියන්න තරම් සැහෙන මහන්සි වෙලා හෙව්ව කැලණි ගඟේ ගංවතුර "වලකන්න" තියෙන හොඳම ක්‍රමයක් මේක කියලා මට හිතෙනවා. බොහෝ විට එකම ප්‍රායෝගික ක්‍රමය ඕක විතරක් වෙන්න පුළුවන්.
1989 වසර 50 චක්‍රයේ ගංවතුර එද්දී තිබ්බ පිට්ටනි වල කුඹුරු වල දැන් මිනිස්සු පදිංචි වෙලාලු. නිකමට හිතන්න වසර 50 චක්‍රයේ ඊ ගාව එක එද්දී කොහොම තත්වයක් තියේවිද? ඒ නිසා අර කොලොනියල් කාලේ ඇලවල් මත්තේ එල්ලිලා වතුර බස්සන්න පොම්ප හයි කරනවාට එහායින් හිතල "ගංවතුර වැළකීමේ" ක්‍රමවේදයකට ඉක්මනින් නොගියොත් ඊ ගාව එක ලොකු ව්‍යසනයක් වෙන්න පුළුවන්.
