Saturday, August 31, 2019

ඉස්ලාමය වල් වැදුනේ හුලෙගු ඛාන් ගේ නෙස්ටෝරියානු-මොන්ගල් ආගමික යුද්ධය නිසාද?

මද්‍යකාලින යුගයේ කාන්තාර ආගම් තුනෙන් ශිශ්ටම එක මුස්ලිම්. අශිශ්ටම එක ක්‍රිස්තියානි.

අන්‍යාගමිකයන්ට සැලකීම ගන්න. ක්‍රිස්තියානි: කන්වර්ට් නොවුනොත් මරනවා. තනි මිනිස්සු නෙවි රටවල් පිටින්, යුදෙව්: ජුදා දේශයේ ඉන්න බැහැ රට හැර යන්න ඕනේ, මුස්ලිම්: වැඩියෙන් ටැක්ස් ගහනවා, සෙකන්ඩ් ක්ලාස් සිටිසන්ස් ලෙස ඉන්න පුලුවන්.

විද්‍යව ගන්න. ක්‍රිස්තියානි: බයිබලය හෝ බයිබලය මත පටවන ලද ඇරිස්ටෝටල් ඇක්වයිනාස් වගේ උන්ගේ මත වලට එරෙහි වුනොත් ප්‍රසිද්දියේ මරනවා, යුදෙව්: යුදෙව් දර්මයට පිටින් යමක් උගන්වන්න තහනම් පිටුවහල් කරනවා, මුස්ලිම්: ගනිතය තාරකා විද්‍යාව ආදියේ මද්‍යතන යුගයේ වැදගත්ම සොයාගැනීම් කරනවා

ඉස්ලාමය අන්‍යාගමිකයන් හදුන්වන්න දෙන නමක් "ධිමි" කියන්නෙ, එහි අර්තය "ආරක්ශාව දෙන්න ඕනෙ කෙනෙක්" කියල. ඒ කියන්නෙ මුස්ලිමුන් අතර ඉන්න අන්‍යාගමිකය සුරක්ශිතව තියාගන්න ඉස්ලාමය විශේශයෙන් වග බලාගන්නව කියන එක. ඔය කියන තරම් දේවල් සුන්දර වුනා කියා හිතන්නෙ නැහැ, ඒත් අනෙක් කාන්තාර ආගම් දෙකට සාපෙක්ශව මේක වෙනස් තත්වයක්.

මොන්ගල් සම්භවය සහිත හුලේගු ඛාන් එවකට ඉස්ලාම්‍යේ අගනුවර වෙච්ච බග්ඩෑඩ් නගරය අල්ලල එහි මිලියන දෙකම සමුල ඝාතනය කරල උන්ගෙ දැනුම සහ පොත පත සපුරා වනසපු එක තමා ඉස්ලාම් භක්තිකයන් වල් වදින්න හේතුව කියල මම හිතන්නෙ.

වැරදියට  ගන්න එපා  මේක  ගෙන්ගිස් ඛාන්  ගෙ  වැඩක්  නෙවි.  ගෙන්ගිස්  දරුනු  ආක්‍රමනිකයෙක් වුනත්  ඔහු  අන්‍යාගම්  වලට ගරු කලා.  ඉරාන  ආක්‍රමනයෙන්  පස්සෙ  එහි  දේවස්තාන  වලට හානි කලේ නෑ.  ගෙන්ගිස්  ක්‍රිස්තියානියෙකුත් නෙවි. ශමන් ආගමිකයෙක් කියල කියන්නෙ.

ගෙන්ගිස්  මැරිලා  දශක  තුනකට පස්සෙ  එන හුලේගු ක්‍රිස්තියානි,  අම්මයි ගැනියි දෙන්න බටහිර මොන්ගල් ගෝත්‍ර වලට අයත් නෙස්ටෝරියන්ස් ලා. මේ කුමාරියන් දෙන්න රාජ්‍ය පාලන වලට පවා මැදිහත් වෙනවා. හුලෙගු වැඩ කලේ නෙස්ටෝරියන් පල්ලියේ උපදෙස් මත.

ඒක  වෙන්නෙ  මෙහෙම. 1240 විතර එක සෙන්පතියෙක් මොන්ගල් ක්‍රිස්ත්‍යානි ගැහැනියක් බදිනවා. ඒකි මාලිගාවෙ බලය අල්ලන් පුතාල තුන්දෙනා උඩටම ගන්නව පුත්තුත් ක්‍රිස්තියානි උන්ගෙ ගැනුත් ක්‍රිස්තියානි. එකෙ ම්හදිරාජ මොන්ග්කෙ. අනික බටහිර ලොක්ක හුලෙගු අනික නැගෙනහිර ලොක්ක කුබ්ලායි පස්සෙ ම්හදිරාජ. ඔය යුගයේ කාරකෝරමය නෙස්ටෝරියානු පලියේ අනසක ටයතෙ පවතින්නෙ. සටන් වදින්නෙ මුසලිම්මුන්ට  එරෙහිව. ක්‍රිස්තියානි එක්ක සහයෝගෙන් [බයිසන්තියමෙන් පුතාට ගැනියෙක් එහෙමත් ගේනවා] කුරුස යුද්දයකට ආරාදනා කරනවා යුරෝපයට සහ පාප් තුමාට.


කෝම හරි එකදාස් දෙසිය පනස් අටේ එකෝමත් එක දවසක, එවකට ඒබ්‍රහමික ආගම් පද්දතියේ [ජුදා, ක්‍රිස්තියානි, ඉස්ලාම්] බුද්ධි අග්‍ර පලය වූ බැග්ඩෑඩ් නුවර වටලන මොන්ගල් සෙන්පති හුලේගු නගර ප්‍රාකාර බිද දමා එහි ජනයා අල්ලා ගෙන උන්ට නොයෙකුත් වද දෙමින් උන් සමුල ඝාතනය කරනවා [ලක්ශ හයේ සිට මිලියන දෙක දක්ව විවිද ගනන් කියවෙනවා]. සහශ්‍ර ගනනාවක වාරි පද්ධති සපුරා සුන්නද්දුලි කිරීමෙන්, ලෝකයට ධාන්‍ය කෘශිකර්මය හදුන්වා දුන්න කියන බිමේ මිනිස්සුන්ට ගොවිතැන අහිමි කරනවා. මොන්ගල් සම්ප්‍රදාය බිදිමින් තමන්ගේ සහ පවුලේ ආගම වන නෙස්ටෝරියානු ක්‍රිස්තියානි වෛරයට ඉඩ දෙමින් ඉස්ලාමික දේවස්තාන වනසා දමනවා. ඒවායෙ නෙස්ටෝරියානු පල්ලි හදනවා [මේක මොන්ගලයින් අතර හුලේගු පමනක් කල දෙයක්].

ඊටත් එහා ගිහින් අඩ සහස් වසක ඉස්ලාමිය දැනුම් ප්‍රබෝදයේ අග්‍රපලය වන දුසිමක් දෙකක් වූ මහා පුස්තකාල ගිනි ලා වනසනවා පුච්චන්න බැරි තරම් පොත් ත්‍යෙන නිසා ඒව ගන්ගාවට දාලා ගන්ගාවේ දිය එහි තින්තෙන් කලුපාට වෙනවා.

එදා ඒ ඒබ්‍රහමික ආගම් පද්දතියේ එවකට තිබ්බ දියුනුම ආගමේ විස්ඩම් එකත් ඒ ගන්ගා දියේම හේදි යනවා. කෘශිකර්මය එක්ක තිබ්බ දියුනු සම්බන්දය අඩු වුනාම මිනිස්සු අර්ද සන්ක්‍රමනික සත්වපාලකයින් වෙනවා. බුද්ධියට ඉඩ දෙන්න කාලයක් විවේකයක් නැතුව යනවා. 
ඒ සා ලොකු දැනුමක් අහිමි වෙච්චම ආගම ම්ලෙච්ච වෙනවා.

දැනුම මැරුවම ඉතුරු වෙන්නෙ භක්තිය පමනයි. අන්ද භක්තිය. 

ඒ වගේම කතාවක් තියෙනවා [පෙර කී දේවල් වගේ ෆැක්ට් නෙවි කතාවක් පමනයි] ඔය අද මුස්ලිම් සමාජයෙත් අයිසිස් වගේ උන්ගෙත් තියෙන ඇතම් ම්ලෙච්ච ක්‍රියා හුලෙගු උන්ට කරපුව ලු. ඌ මිලියන දෙක මැරුවෙ ටික ටික වද දීලලු. මිනිස්සු ඔලුව පහලට තියල එකට ගැටගහල බන්කු හදල තිබ්බලු උන්ට සාද කරන්න. බන්කු අන්ඩ ඔලු.

ආයෙ ඉස්ලාම් හිස ඔසවන්නෙ බුද්ධිය දැනුම වෙනුවට අසිපත් සහ ම්ලෙච්චත්වය කරපින්නාගෙන වහලුන් ව හිද සුල්තාන් දක්වා එන කුටුස් සහ එකට සටන් කරද්දි කුටුස් වත් මරන තවත් වහල් හේවායෙක් වන බයිබාස් සමග. බයිබාස් හුලේගු දියකර හරින බුද්ධියේ බිම් කඩ මත ලෙයින් සීමා සටහන් කරන්නෙ කුරුස යුද්ද වල ශේශ ලෙස ඉතුරු ක්‍රිස්තියානි බල කදවුරු මෙන්ම ජෙරුසෙලමේ අයිතියත් අරගෙන ජුදා ක්‍රිස්තියානි ආගම් දෙක මුල් භුමියෙන් අතුගාල දාල.

දැන් ඒබ්‍රහමික ආගම් පද්දතියේ ම්ලෙච්චවම ප්‍රභේදයක් වන ඉස්ලාමයකින් මුලු කලාපයම වෙලිලා ගිහින්.

සියවස් ගානකින් ඔටෝමන් කාලිෆේටය හැදුවත් එහි තැන තැන වෙසෙන නෝමැඩික් අරාබි ගෝත්‍ර අතර බුද්ධිමය පාලනයක් බිහිවන්නෙ නැහැ. එහි දිගින් දිගටම නිර්මානය වන්නෙ වහාබි වගේ අන්ධ භක්තින්.

පස්සෙ කාලෙක නැපෝලියන් වගේ මිනිස්සු සමුල ඝාතන කරන්නත් බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට ස්තානිය වටිනාකම් දෙන්නත් මේ බිම් යටත් කර ගැනෙන්වා.

ලෝක යුද්දයකින් ඒ කාලිෆේටය පැරදුනාම යුරොපියන් අතට භුමිය නතුවෙනවා. භුමියෙ තෙල් හොයා ගත්තම බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රන්ශ වගෙ බලවතුන් භුමියෙ ඉන්න මිනිසුන්ගෙ වාර්ගිකත්වය පවා නොසලකමින් තම තෙල් ලින් සීමා අනුව රටවල් වල සීමා ලකුනු කරනවා [සුන්නි බහුතර ඉන්න අලෙප්පො වල පාලනය ශියා පවුල් අතේ තියෙන දමස්කසයට දීල ශියා බහුතර බස්‍රා සහ බැග්ඩෑඩ් ශේක් රාජදානි සුන්නි බහුතර මොසුල් එක්ක පටලල ශියා බහුතර ඉරාකෙ බලය තමන්ට අවනත සුන්නි උන්ට දෙනව - අදටත් මේ දෙරටේ ඉන්නෙ 60-40 වගේ විකාර අනුපාත වලට බෙදුනු නයි වෛර ජන කොටස් දෙකක්]. මුස්ලිමුන් ගේ අතවර වලට ලක්වෙන ටෙල් අවිව් හි සුලුතර යුදෙව්වන්ට රටකුත් දීල මුස්ලිම්මු බහුතර ඉන්න ඉපැරනි බයිබලික නගරත් අල්ල ගන්න දීල සයෝන රාජ්‍යයේ පැරනි සිතියම් යලි හදන්නට මිලියන ගනන් කදවුරු වලට දක්කන්න සහ මහ පොලොවේ එකම මිනිස් සත්ව ගාල වන ගාසා තීරය හදාගන්න ඉඩ දෙනවා [තව ඕකෙ මගුල් නටල අරාබි බූරුවෝ වැඩේ තවත් නාගන්නව].

අන්තවාදි ආක්‍රමනික නායකයෙක් වන කුඩා ගමක උන්නු සවුද් ට කලාපෙ ලොකුම බිම්කඩ වෙන්කරල දෙනවා සහ උන් ගේ අස්තාවර කොල්ල කාල හදන රාජ්‍යය රකින්න හමුදා ස්තාපිත කරනවා තෙල් වෙලදාම තමන්ට දෙන පොරොන්දුව පිට.

තෙල් හූර කන්න කරන්න තියෙන බලු ගැත්තර වැඩ ඔක්කොම කරනවා.

අන්තිමේදි ඔන්න ඔයාල අපි ඔක්කොම දන්න වෙපන්ස් ඔෆ් මෑස් ඩෙස්ට්‍රක්ශන් කියාන කලාපයේ මුස්ලිම් අන්තවාදයට එරෙහි එකම පතාක යෝධයාවත් වට්ටල බිම දාල බැරල් එකක දාල අරගෙන එල්ලල මරනවා. අහල පහල රටවල අරාබි වසන්තේ කියල සෙකුලර් නායකයින් මරන්න ම්සුලිම් අන්තවාදින්ට ආයුද දීල දැන් ඒ රටවල් අරබි සමර් වෙලා ගිනි ගනිමින්. අන්තිමට ඔය තෙල් නලයක් එලාගන්න කියල ඉතුරුවෙලා ඉන්න එකම සෙකුලර් නායකය මර්දනේ කරන්න එයාලම හදාගන්න මෙවලම තමා අයිසිස්. එතකොට එහෙමම සෝවියට් මාක්සාගමික ව්‍යාප්තියට එරෙහිව හදාගන්න මෙවලම අල් කයීඩා.

මිත්‍රවරුනි, සහස්‍ර ගානක යුද්ද වලින්, සමූල ඝාතන වලින්, බුද්ධියේ ශීර්ශ චේදනයෙන්, පදින්චි බිම්කඩ ඩෝසර් කරල වෙන ජාතිවලට ජනපද හදනව දැකපු හිත් වේදනාවෙන් ගේම් වල්ට මිලිශියා ලෙස හයර් කිරීමෙන් වෙපන්ස් අම්බානට ලබා දීමෙන් වෙහෙසකර වූ අරාබි කාරය මේ වෙලාවෙ මාර අබුද්ධික වියරු වැටුනු මිනිහෙක්. ඌට තියෙන්නෙ දේවල් කීපයයි. කනට ඇහෙන්නෙ පෙර කී පරිදි බුද්ධි හීන වෙච්ච ඉස්ලාමයේ අන්ධ භක්තික ප්‍රභේද. ඇහැට පෙනෙන්නෙ ඒ ඉගැන්වීම් එක්ක ගෙඩිය පිටින් හරාම් වෙන බටහිර සන්ස්කෘතිය, හිතට දැනෙන්නෙ කලාපෙ ගලන සහෝදර මිනිසුන්ගේ ලේ වේදනාව, අතට ලැබෙන්නෙ පට්ට ඇමරිකන් වෙපන්ස් පොඩි සීල්ලර ගේම් දෙන්න කියල. සාක්කුවෙ තෙල් සල්ලි.

ඉතින් උන් වටේටම තියා දානව. ලෝකෙ පුරා ම්ලේච්චත්වයේ පනිවුඩය අරගෙන යනව. කට්ටිය රිකෘට් කරනවා. බෝම්බ පුපුරන් මැරෙනවා. මේක  මේ  කන්‍යාවින්  හැත්තෑ  දෙකක  එල්බ  ගෙන  කරන  දෙයක්ම  නෙවි.

මම හිතනවා  අපි  අද  දකින  ප්‍රාතමික  ම්ලේච්ච  ඉස්ලාම් ප්‍රභේද  හැදෙන්න  හුලේගුගේ  ම්ලේච්චත්වය  තදින්ම  බලපානවා කියල.

මානව ඉතිහාසයේ දීර්ඝ කාලය තුල ස්තාවරම සහ ප්‍රබලම රාජ්‍යය චීනයයි. ඒ ඇයි?

ප්‍රශ්නය:

මානව ඉතිහාසයේ පහුගිය සහස්‍ර දෙක සැලකුවොත් ඒ කාල වල තිබ්බ විවිධ රටවල් සැලකුවොත්, ඉතිහාසයේ එකෝමත් එක කාලෙක එක්තරා පිරිසක් කල කුඩා ක්‍රියාවක් නිසා ලෝක ඉතිහාසයේ එක රටක් සෙසු රටවල් වලට හිතාගන්නවත් බරි මට්ටමේ දිගුකාලින දියුනුවක් ලබනවා.

ඒක විවිධ අන්ශ වලින් බලන්න පුලුවන්

1. ආර්තික [ද ජා නි ගන්න]

2. රටක් ලෙස ස්තාවර වෙන එක

3. රටක් ලෙස පාලනය කෙරෙන ප්‍රදේශය

4. නව නිපැයුම්

5. ජන වර්ගයක් ලෙස එකම ජන කොටසක් එකම සන්ස්කෘතියක් වීම

6. වෙලද මධ්‍යස්තානයක් වීම.

මේ කියන රට පහුගිය වසර 2000 පමන කාලෙ ඔය හැම දෙය්කින් ම මාර විදියට ඉස්සරහින් ඉන්නවා සෙසු ලෝකෙන්. මේ සියල්ල වෙන වෙනම සාකච්චා කරන්න පුලුවන්

රට මොකද්ද කියල ඕනෙ කෙනෙකුට කියන්න පුලුවන්. හැබැයි ඒ රට එහෙමෙ වෙන්නෙ ඇයි? හේතු ගොඩක් තියෙනවා ඒත් ඒ රටේ ඉතිහාසෙ එක තැනක වෙච්ච සුවිශෙශි දෙයක් මම ඉලක්ක කරනවා, මොකද මම හිතනවා එහෙම වෙන්න ඒ තනි හේතුව තදින්ම බලපානවා කියල.

පිලිතුර (Para San ගෙන්):

චිං අධිරාජ්‍යයා පටන් ගත්තු මුල්ම වෙනස් කම තමයි යුද්දයේදී දක්ශතා දක්වන හමුදා බටයන්ට විශේශ වරප්‍රසාද ලබා දෙන එක.......
ඒ වගේම හමුදා සෙබලුන්ට නිරන්තර පුහුණුව ලබාදීම හා මිලිටරි ටැක්ටික්ස් දන්නා හොඳින් ඒ ගැන ඉගෙනගන්නා නායකයන්ට තනතුරු දීම.....
මේක නිසා වෙල් ට්‍රේන්ඩ් උපක්‍රම අතින් ශක්තිමත් විශාල ලෝයල් හමුදාවක් හැදෙනවා.......
ඒ සහයෙන් විශාල ප්‍රමානයක පැතිරුනු කාලයක් එකිනෙක යුද වැදුනු හන් වගේ තවත් රාජ්‍ය කීපයක් යටත් කරගන්නවා.....
ඊට පස්සේ වෙනස් වෙනස් ඒරියා වල තිබුනු වෙනස් වෙනස් මිනුම් වෙනුවට පොදු මිණුම් ඒකක, වෙනස් මුදල් ඒකක ව්ව්නුවට එකම මුදල් ඒකකයක් හදුන්වා දීම වෙනවා........
ඊට අමතරම ඒ සම්පුර්ණ ප්‍රදේශයටම තනි භාශාවක් හදනවා......
මම හිතන්නේ සුජීව බලාපොරොත්තු වෙච්ච වෙනස ඒක වෙන්න ඕනෙ......
ඒකෙන් ඒ මුලු අදිරාජ්‍යයේම මිනිස්සු එකම බාසවක් භාවිතා කිරීමට පටන් ගැනීම ඒ ඔක්කොම එකම ජාතියක් වශයෙන් එකට ඉන්න එකේ ආරම්බය.......(ඔය ඒරියා එකත් එක්ක ගත්තම බෝම සුට්ටන් ලංකාවෙත් බාසා දෙකක් තීනවා , ඒක මුලු රටේම එකම විදිහට සන්නිවේදනය කරන්න බාධාවක්)
පසුව කෑලි කැඩි කැඩි වෙනස් වෙනස් රාජ්‍ය හැදුනත් උන් ඔක්කොම එකම බාසවක් කතා කරන ලියන මිනිස්සු ඒක එදා වගේම අදත් එහෙමයි, අදටත් ලෝකෙ වැඩිම පිරිසක් කතා කරන බාසාව ඒ ප්‍රමානය මුලු යුරෝපෙ ජනගහනාට වඩා වැඩි......
උතුරු ඇමරිකාවේ ජනගහනයට වඩා වැඩි.....
වාර්තාගත ලෝක ඉතිහාසෙ වැඩිම කාලයක් ඉහලම දල ජාතික නිශ්පාදනයක් තිබ්බේ ඒ අය අතර........
කාර්මික විප්ලවය පටන් ගන්නකන් ලෝකයේ නව නිපැයුම් වලින් බහුතරයක් නිපදවුනේ එතන....

විස්තරය:

චීන ඉතිහාසෙ ප්‍රදාන විශාල රාජධානිය වන්නෙ අදින් වසර තුන්දාහකට පමන ඉස්සර තිබ්බ ශවු අදිරාජ්‍යය. පහල හොවැන්හෝ නිම්නයේ මුලු පලාතම වගෙ මෙයාල පාලනය කලා, යැන්සි නිම්නයටත් බලය පැතිරුනා. ඒ පාලිත ප්‍රදේසය ප්‍රාදෙශිය නායකයින් [යුරෝපෙ ඩියුක් ලා වගේ] මගින් තමා පාලනය වුනේ. කුඩා වුනත් ශව් කියන්නෙ අඪ්ඃඉරාජ්‍යයක් වෙන්නෙ මේ නිසා. ඒ පලාත් ඔටෝනොමස් වෙනවා වගේම උන්ට ආවෙනික වෙනස් සන්ස්කෘති තිබ්බෙ.

ඊට පස්සෙ ශව් අදිරාජ්‍යයෙ බලය ක්‍රමයෙන් හීන වෙමින් ස්වාදීන රටවල් කැඩෙන්න ගත්ත. ඒ ඒ ටරවල ඒවාට ආවෙනික සන්ස්කෘති. ලෝකෙ ඕනෙම පලාතක ඔහොමයි වෙන්නෙ. ඉන්දියාව යුරෝපය මැද පෙරදිග ඕනෙ තැනක. කාලයත් එක්ක ඒ සන්ස්කෘති සහ භාශා විසින් ජාතින් හෙවත් ජනවර්ග හදනවා. ඒ ජාතික රාජ්‍ය වෙන වෙනම රටවල් වෙනවා. චීනෙත් වෙනන් ගියේ මේක.

කැඩුනු රාජධානි මූලික වශයෙන් හතක් එස්ටැබ්ලිශ් වෙනවා, මේ රාජධානි හත ඕනෙම තැනක වුනා වගේ එකිනෙකා අතර යුද වදිමින් එක එකාගෙ කොටස් අල්ල ගනිමින් ඔහේ යනවා. මේ ආකාරෙට ගියානම් චීන කලාපෙ මෙලහට ඔය රටවල් හත මූලිකව ප්‍රදාන ජාතින් හතක් සහ රටවල් කීප්‍යක් තමා තියෙන්න ඕනෙ. එහෙනම් චීන කියල ජාතියක් නැහැ.

අදින් වසර 2400ට පමන පෙර මේ රාජධානි අතර දුබලම එකා තමා ක්චින් [Qin] හේතුව නම් ඔවුන් ඉන්නෙ කදුකර දුස්කර පලාතක. පහල නිම්න වගේ සරුබිමක් නෙවි. එවකට චීන පලාත් හැටියට ගන්නෙ වත්මන් චීනෙ නගෙනහිර බාගෙ, ක්චින් ලා ඉන්නෙ ඒ බාගෙ බටහිරම කොටසෙ. ඔවුන්ට සරු බිම් නැහැ, මිනිස්සු නැහැ, ඒ නිස අහලපහල රටවල් වලින් බැටකනවා, උන් ඇවිත් රටේ කොටස් අල්ල ගන්නව.

මේ නිසා ක්චින් වරු පටන් ගන්නව ස්කිල්ඩ් මයිග්‍රේශන් ස්කීම් එකක්,

මේ වෙද්දි චීනය දාර්ශනික අතින් සහ රාජ්‍යතාන්ත්‍රික අතින් සෙසු ලෝකෙට වඩා දියුනුයි. චීනෙ කෞටිල්‍ය කියන ප්‍රකට ආට් ඔෆ් වෝ පොත ලිව්ව සන් සි හෙවත් සුන් සු ඉන්නෙ බුඩ්ධ කාලයේ වගේ. සියක් ගුරුකුල චින්තනය කියල කියන විවිධ දාර්ශනික ප්‍රභේද චීනයේ අතිවෙනවා. මේවා අධ්‍යත්මික සිට පුද්ගල සන්වර්ධනය මෙන්ම රාජ්‍ය පාලනය දෙශපාලනය කියන හැම තනම පේනවා. මේ දර්ශන වල ප්‍රබල මූලයක් වෙනවා කොන්ෆියුසියස් දර්ශනය. එය යහපත් ජීවිතයක් ගැන අධ්‍යත්මික පැත්ත ගැන කියන එකක්. කොන්ෆියුසියස් ප්‍රධාන කරගෙන චින සම්ප්‍රදායික මැනර් සිස්ටම් එකක් එහෙමත් හැදෙනවා. ඒ වගේම රදල බලය පවුල් බලය මේ සම්ප්‍රදායෙ වැදගත් කොටසක් වෙනව.

ක්චින් වරු මේ ස්කිල්ඩ් මයිග්‍රේශ්න් එකට සෙසු චීනය වෙලාගන්න මේ දර්ශනය තුල තියෙන අඩුපාඩු භාවිතා කරනවා. ඒ අනුව ඔවුන් කොන්ෆියුසියස් දැක්ම බැහැර කරනවා. අධ්‍යාත්මික පැත්ත මැනර්ස් ආදිය බැහැර කරනවා, ඇග්‍රෙසිව් ප්‍රොග්‍රෙස් එක ගැන හිතන දක්ශයට තැන දෙන මොඩර්න් නීති සහිත සහ නීති ටක්කෙට රකින දැඩි මඪ්ඃයගත පාලනයක් හදන්නෙ. රට රාජ්‍යය නීතිය ආදිය කාටත් උඩින්, ඔනෙ කෙනෙක් සමානයි රාජ කුමාරයා වුනත් වරදක් කලොත් දඩුවම් දෙනවා. මේ දර්ශනයට ලීගලිස්ම් කියනවා.

මේක තමා අදත් ලෝකෙ වෙන්නෙ සම්ප්‍රදායික එකතැන හිරවෙන රටවල් අතර අලුත් රටවල් ඇවිත් මොඩර්න් සිස්ටම් හදල ස්කිල්ඩ් මයිග්‍රේශ්න් කෝල් කරනවා. එදා චීනෙත් රදල වාදය නිසා හෝ වෙනත් සම්ප්‍රදායික හේතු නිසා හිරැව්වෙච්ච දක්ශ මිනිස්සු ක්චින් දේශයට යනවා. මෙතැන් පටන් ක්චින් වරුන්ගෙ වැඩ කරන්නෙ අලුතෙන් මයිග්‍රේට් කල දක්ශ මිනිස්සු.

ඒ අතර ඉන්න මයිග්‍රන්ට් කෙනෙක් තමා ශන් යන්. එයා මෙ ක්චින් දර්ශනය ඕගනයිස් කරල නීති ටක්කෙට හදල ක්චින් සිස්ටම් එක හදන්නෙ. එයා මිනිස්සුන්ගෙ ප්‍රොග්‍රෙස් එක මත උන්ට ඉහල පහල තනතුරු දෙන්නෙ. යුද හමුදාවෙ නම් ලොක්ක පොඩ්ඩ නතුව දක්ශයා බලල, ගොවින් නම් අස්වැන්න මත ඉඩම් හෝ නො එසේනම් වහල් බව. සියල්ල ස්ටැන්ඩර්ඩ්ස් වලට ගන්නව සිම්ප්ල දේවල් කරත්ත රෝදෙ සයිස් එක පවා ක්චින් දේශයට එකම එකයි. යුද අවි වල තාක්ශනය හමුදාව, කෘශිකර්මය. රටේ මිනිස්සු හමුදාවට වැඩියෙන් අරගෙන රටේ වෙනත් අන්ශ වලට ඒ ඒ ජොබ් වලින් මිනිස්සු පිටින් ගෙන්නනව. ඒ එන මිනිසුන්ට ගොවිතැන් කරන්න ඒ ලොකු හමුදාව දාල අහල පහල රටවල් කීපයක් අල්ලනව නගර සලසුම් වාරි සලසුම්. මිනිහ තමා මහ ඇමති වෙලා ඔක්කොම සෙට් කරන්නෙ ඒ වගේම හමුදා නායක්‍යෙක් වෙලා අහලපහල් තිබ්බ ලොකු රටක් අල්ලල පෙන්නනව. කුඩා බලකොටුවල ප්‍රාකාර යා කරමින් මහ අ ප්‍රාකාරයක් හදන සන්කල්පයත් මෙයාගෙ තමා පස්සෙ හැන් චීනය වැඩියෙන් කලාට

ඒත් අන්තිමට අදිරාජය ඔහුව මරනව. හැබැයි ඔහු හදාපු සිස්ටම් එක එහෙමම තියාගන්නව. [අතුරු කතාවක්: ක්චින් ලගේ දර්ශනය - ලීගලිස්ම් - හරියට ශේප් කරල රට පුරාම ක්‍රියාත්මක කලේ ක්චින් රටේ මයිග්‍රන්ට් කෙනෙක් වෙන ශන් යන් නේ.ශන් යන් නීතිය සියල්ලට ඉහලයි කියල රාජ කුමාරයින්ටත් දඩුවම් දෙනවා. රජා මලාම කුමාරය රජ වෙච්ච ගමන් ශන් යන්ට ශොට් එක දෙන්න හදනවා. එතකොට ශන් යන් පලා යනවා. ඒ පලා යාම මාට්ටු වෙන්නෙ දුර පැත්තක තානායමක නවතින්න ගිය වෙලාවෙ. ශන් යන් ට්‍රයි කරන්නෙ බොරු නමකින් එතන ඉන්න. ඒත් ඔහුම හදාපු නීතියක් අනුව නවතින මිනිහගෙ අයිඩෙන්ටිටි එක තහවුරු කිරීම මස්ට් එකක්. තානායම් කරු නිතියට අනුව කටයුතු කල නිසා ශන් යන් අහුවෙන්නෙ]

මේ වෙද්දි ක්චින් දේශය මිලියනයකට වඩා වෙල් ට්‍රේන්ඩ් ආමි එකක් [සෙසු චීනෙ වගෙ පෙසන්ට් ආමි නෙවි] හදනව. ක්‍රොස් බෝ දුන්න ඉන්වෙන්ට් කරනව, ඒ දුන්නට සීක්‍රට් ලොක් දානව සත්‍රෙක්ට අහුවුනොත් ක්‍රියාකාරි නොවෙන්න. ක්චින් වරුන්ගේ දුනුවායන් තමා භයානකම. ක්චින් වරු සම්ප්‍රදායට ගරු කරන්නෙ නැහැ. ඒ නිසා උන් යුද්දෙදි නරුමයි, සමහර වෙලාවට සාකච්චා කරන්න කියල ගෙන්නල මරල දානව. එක ප්‍රදාන සටනකදි [චැන්පින්] ලක්ශ හතරකට් අධික පරාජිත් ප්‍රතිවාදින් නිම්නයක හිරකරන පස් දාල වහනව. මේ සටන ලෝක යුද්ද වලට පෙර තිබ්බ මෝස්ට් එක්සෝස්ටින් සටන කියනව.

ක්චින් ලගේ මයිග්‍රේශන් එක එක්ස්ප්ලොයිට් කරන සතුරන් දක්ශ සිවිල් ඉන්ජිනේරුවෙක් එවනව ස්පයි කෙනෙක් ලෙස අරමුන වෙන්නෙ ඔහු ලවා වාරි කර්මාන්ත කරවල මේ ක්චින් යුද ශක්තිය සහ එනර්ජි එක වේස්ට් කරදාන්න. මිනිහ කිමි සිය ගානක මහා ඇලක් හාරන්න ගන්නව. ඒ අතරේ ප්ලොට් එක අහුවෙනව. හැබැයි ක්චින් වරු ඔහු නොමරා ඔහු ලවා කෝම හරි ප්‍රොජෙක්ට් එක ඉවර කරවල ඒ ඇලත් ඔහු නමින් නම් කරල ලන්කාවෙන් බාගෙක විතර කුඹුරක් නිර්මානය කරනව. ඒ ආහාර හමුදාවට සප්ලයි ලෙස දෙනව.

ක්චින් රජුන් අතර අඩු වයසෙන් රජවෙන කෙනෙක් ඉන්නව ඇලෙක්සැන්ඩර් වගේම කෙනෙක්. මිනිහට හිතෙනවා එකිනෙකා එක්ක මරාගන්න එක වදයක් මම මේ ඔක්කොම රටවල් අල්ල ගන්නව එතකොට ඉවරයි කියල. ඒ නිසා මින්හ හමුදා තවත් ලොකු කරල මිනිහ දශක කීපෙකින් ඔක්කොම චීන රාජ්‍ය අල්ලගන්නව වත්මන් චීනෙ මුලු නැගෙනහිර බාගෙම.. ශව් වගේ නෙවි මේක ජෙනුයින් අධිරාජ්‍යයක්. මෙයා තමන් "පලමු චීන අධිරාජ්‍යය" ලෙස නම් කරගන්නව. ඒ වගේම එතෙක් චීනුන්ට හිමි නැති පර්ල් ඩෙල්ටාව අවට පෙදෙස් වලට පවා තම බලය ගෙනියනව.

ක්චින් වරු සම්ප්‍රදායික චීනය වෙනස් කරල මුලු චීනෙම එකම ස්ටැන්ඩර්ඩ් එකකට ගන්නව. මේ වැඩේ ලෝකෙ ලොකු රටවල් නිටර කරන එකක්. රෝමය බ්‍රිතාන්‍ය, ඇමරිකාව. ඒත් ක්චින් වරු තවත් එහාට ගිහින් ස්වාදින සන්ස්කෘති භාශා ආදිය තහනම් කරනවා. සියලු දෙන අ බලෙන්ම කන්වර්ට් කරනව. කොන්ෆියුසියස් දහම අරගෙන ඒකට තමන්ගේ තියරි දාල ආයෙ කොන්ෆියුසියස් දහම ලෙස බලහත්කාරෙන් ඒ මුලු චීනෙම පතුරනවා. මධ්‍යගත මිලිටරි පාලනයක්.

පලමු චීන අධිරාජයා යුදයෙන් පරදන්න බැරි ඝාතන උත්සාහ ගනනක් වලකන කෙනෙක්. මිනිහ මැරෙන්නෙ අමරනීය වෙන බෙහෙතක් විස වෙලා. ඒත් එයා මැරුනම බලයට එන්නෙ දුර්වලයින්. ඒ වගේම ඇමතිල රජාට කෙලවන්න වැඩියෙන් ටැක්ස් ගහන්න වගේ මිනිස්සු කුපිත වෙන දේවල් කරනවා. එතකොට රටම කැරලි ගහනවා. ඇතිවන සිවිල් යුද්දෙන් දිනන්නෙ හැන් චීන [පෙර කී චීන රාජ්‍ය හතෙන් වෙනත් එකක] පරපුරක කෙනෙක්. හැන් වරුන් බලය අරගෙන සියවස් හය හතක් හිටින චීනයේ දිගම ඩිනාස්ටිය හදනවා. චීනය කියල ලෝකෙ දන්නෙ ඒක. හැබැයි චීනයට චීන නම එන්නෙ ඉන්දියන් සහ පර්සියන් වරුන් ක්චින් වරු එක්ක ගනුදෙනු කලාම ලු.

කෙසේ වෙතත් හැන් චීන කියන්නෙ ක්චින් චීනෙ දිගුවක්. හැන් වරු සිස්ටම් එක එහෙමම ගෙනියනව. වත්මන් චීනෙ බටහිර කොටසත් අල්ලනව. මහා ප්‍රාකාරෙ ලොකු කරල හදනවා. මුලු චීනෙම හැන් ක්‍රමේට [ඒ කිව්වෙ ක්චින් ක්‍රමයම තමා] වෙනස් කරනවා. වෙනත් භාශා තහනම්.

මේ අදින් වසර දෙදාස් දෙසියක විතර ඉස්සර පටන්ගෙන අදින් වසර එක්දාස් හාරසියක් විතර වෙනකම් පවත්වා ගෙන ගිය සිස්ටම් එක.

අද ඒ චීන ලොකු කුට්ටිය තුල ඉන්න පිරිස එක ජාතියක්. හැන් චින කියල කියන්නෙ [ක්චින් නෙවි] උන් කතා කරන්නෙ එකම භාශාවක් මැන්ඩරින් කැන්ටනිස් වෙනස පමනයි. බිලියනය ඉක්මවන එකම ජාතියක්. ජන වර්ගයක් හෙවත් එත්නික් ගෘප් එකක්. එහෙම ලොකු එත්නික් ගෘප් ලෝකෙ වෙන නැහැ. හැන් චීනුන් ට මූනු ගොඩයි මොකද ජානමය ලෙස ෆුලි මික්ස් වෙලා නැහැ. හැබැයි චීනෙ කොහෙ ගියත් ඇවතුම් පැවතුම් එකමයි. ලන්කාවෙ මාතර ගාල්ල කොලඹ නුවර වගේවත් වෙන්සක් නැහැ.

ඊට පස්සෙ ලෝකෙ ලොකු බලයන් හැදෙනවා ආපහු නැතිවෙනවා, චීනයට වඩා දියුනු සහ විශාල රටවල් හැදෙනවා හැබැයි ඒකාග්‍ර බවක් නැතුව කැඩෙනවා. ආර්තිකේ ලොකු අය හැදෙනවා කාලයත් එක්ක පිරිහෙනවා ඔය මොන දේ වුනත් හැන් චීන සම්භවය සහිත රාජ්‍යය දිගටම තියෙනවා . කුඩා කාලවලට වෙනම රටවල් කැඩුනත් ආයෙ හා වෙනවා මොකෙකුට හරි යටත් වුනත් ආයෙ ඌ එලවනවා මාක්ස්වාදෙ ආවත් ආයෙ රි ඩිෆයින් කරගන්නව. කොටිම්ම මාවෝ සේතුන් කල දේවල් අස්සෙ මාක්ස් ට වඩා මට ශන් යන් තමයි පේන්නෙ. ක්චින් වාදය තමා කොමියුනිස්ට් වාදෙට වඩා පේන්නෙ.

ලෝකෙ ලොකුම රටවල් ලිස්ට් එක ගන්න.

  • රුසියාව - කොලෝනියල් බලයෙන් අල්ලපු සයිබීරියාව නිදහස් නොදි අල්ලන් ඉන්න නිසා.
  • කැනඩාව, ඇමරිකාව, බ්‍රසිලය, ඔස්ට්‍රේලියාව, ආජන්ටිනාව - කොල්ල කාපු කොලොනියල් රටවල්
  • ඉන්දියාව - බ්‍රිට්ටො හදාපු රටක්.
  • හැබයි අවු 2000 කට වඩා චීනෙ ඔය සයිස් මයි ලෝකෙ තෙවනි ලොකු රට.

ක්චින් වරුන් ගේ දර්ශනය මත හැන් වරු ඉවර කල එක ජාතියක් හදන වැඩේ අර පරා උඩ කිව්ව වගේ පරම්පරා 10000 ක් ගියත් වැටෙන්නෙ නැහැ. කැඩෙන්නෙ නැහැ. ඒ මත බිහිවන ආර්තික සමාජිය බලය එලෙසින්ම පවතිනවා. ඒ කතාව් පරා මට කලින් කතා කලා. පහුගිය අවු 2000 ගත්තොත් චීනෙ පමනයි ජීඩීපී එක ස්තාවරව සහ ලෝකෙන් ලොකු අගයක් ලෙස තියෙන්නෙ. මන් හිතන්නෙ චීනට තදින්ම වැදුනු එක කාර්මික විප්ලවය - පරා කියන්න වගෙ කාර්මික විප්ලවේ එනකම් ඔක්කොම ලොකුන් නිශ්පාදන කලේ උන් නෙ. කාර්මික විප්ලවේ චීනව අවුරුදු තුන්සීයකට හාන්සි කලා. හැබැයි ඌ නැගිට්ටෙ කාර්මික විප්ලවයත් උගෙ සාක්කුවෙ දාගෙන

ඒ ග්‍රාෆ් එකේ "ඉන්දියාව" කියල රටක් තිබ්බට එහෙම රටක් ලෝකෙ තිබ්බෙ අශෝක යුගයේ සහ 1947 සිට පමනයි නෙ. අශොකට වැරදුනේ ඔතන. ආගමින් රටක් හදන්න බැහැ ජාතියක්ම වෙන්න ඕනෙ. කෙසේ වෙතත් හින්දි බාසාව සහ පැන් ඉන්දියන් හින්දුස්තානි ජාතිය මත දැන් ඉන්දියාව ට්‍රයි එකක් දෙනව. හැබැයි හැන් වරු කල වැඩේ සාර්තකව දැනට ඇමරිකාව සහ බ්‍රසීලය කරල තියෙනව.

මේ  තියෙන්නෙ  චීනයේ  ඓතිහාසික  ව්‍යාප්තිය  කාලය  එක්ක.  බලන්න  කෙතරම්  දිගු  කාල  වල පවා  කෙතරම්  ස්තාවර  ලෙස  පවතිනවාද  කියල.  සන්සන්දනාත්මකව  මේ ඉන්දියාවෙ  ඓතිහාසික ව්‍යාප්තිය.