Saturday, December 31, 2022

ඉන්දියාවේ සියට පණහ

අවු මිලියන 10කට වගෙ කලින් එවකට තිබ්බ ආසියානු වෙරළෙ තිබ්බ ටිබෙට් ප්‍රදේශය එක්ක හා වෙන ඉන්දීය භු තැටිය ටිබෙටය වත්මන් ලෝකෙ උසම සානුව වෙනකම් ඔසවනව. ටිබෙටය ආසන්න මූදෙ යට තිබ්බ හිරිගල් පර්වතයක් කිමි නවයක් විතර උඩට උස්සල ලෝකෙ උසම කන්ද වන එවරස්ට් හදනව. මේ ක්‍රියාදාමයෙන් හිමාලය බිහි වෙනව.
 
මේකෙදි ඉන්දු භු තැටිය ගිලා බහිනව ටිබෙටය යටින්. මේ බැස්ම නිසා හිමාලෙ අයිනෙන් ම ඉතාම පහත් බිමක් ඇති වෙනව. සබ්ඩක්ශන් සෝන් එකක ඇතිවන පහත් බිම් රාශියක් තියෙන්නෙ මූදු මට්ටමට යටින්. ඒත් කිසියම් හේතුවකට මේ බිම තියෙන්නෙ මූදුමට්ටමට මීටර 50ක් වගෙ උඩින්. වඩාත් දකුනු දිග ඉන්දීය අර්ධද්වීපයට වඩා මේ බිම පහත්. ඒ නිසා මධ්‍ය්ම ඉන්දියාවයි හිමාලයයි මැද්දෙ හැදෙනව කානුවක් වගෙ නිම්නයක්.

උසම උස කන්දක්. ඒ කන්ද අභිබවා යන්න දකුණින් එන සාගරාශ්‍රිත මෝසම් සුළන් වලට බැ. ඒ තරම් උසයි. ඒ වගේම උතුරින් එන ශීතල වියළි සුළන් වලටත් බෑ. ඒ නිසා වෙන්නෙ මොකද සමකාසන්න සුළන් වලින් මේ උපනිවර්තන කලාපෙ රත් වෙනව සමකාසන්න ගානට. ඒ සුළන් ගේන වාශ්ප මිදිල අති විශාල වැස්සක් වහිනව. ඒ වහින වතුර කන්දෙ එකතු වෙලා ගලන්නෙ කොහෙටද අර කානුව වගෙ නිම්නයට. මූදු මට්ටමින් මිටර 50 වගෙ නිසා ඒ වතුර වේගෙන් මූදට නොගලා ඒ නිම්නයෙ මැද හැම තැනම පැතිරෙනවා.

මේක කෲශිකර්මයට අපූරු බිමක්. කන්දෙන් ලවණ අරගෙන එන වතුර තැන්නෙ තැන්පත් වෙලා රොන් මඩ පතුරලා සරු ගොවිබිමක් හදනවා. මේක තමා ලෝකෙ තියෙන සාරවත්ම ගොවිබිම. සන්සන්දනාත්මක කලාප කීපයයි තියෙන්නෙ. යුක්‍රේන-බටහිර රුසියා ස්ටෙප්ස් භුමිය, ඇමරිකාවෙ මිසිසිපි නිම්නය, චීනයේ මහා ගන්ගා දෙක අතර කලාපය වගෙ.

මේ සියලු බිම් වලට ආවේණික ලක්ශණයක් තියෙනව. වේගවත් ජනගහන වර්ධනය. ඇමරිකාවෙ ඔය මන් කිව්ව භුමිය වුනත් පහුගිය අවු 500 ඇමරිකන් ජනගහනයෙ ලොකු කුට්ටිය හදනව, බටහිර රුසියා යුක්‍රේන කලාපය යුරෝපයේ ලොකුම ජනගහන කලාපයක්. ඉරානෙ පැත්තෙන් එන ආර්‍යයන් සන්ක්‍රමණය නතර කරල සෙට්ල් වෙන්න සුදුසු බිම ලෙස මේ කලාපය තෝරාගන්නව. සොළොස් මහ ජනපද හැදෙන්නෙ මෙතන. අශෝක රජවූ පාටලී පුත්‍ර නගරය තමා උත්තර් ප්‍රදේශ් අගනුවර ලක්නව්, බරණැස් නුවර තියෙන්නෙ බිහාරයෙ. මේ කලාපෙ තමා බෞද්ද ජෛන ලිටරේචර් එක සම්පුර්නයෙන්ම බේස් වන්නෙ. තනිකර වගාවෙන් පමනක් විශාල ජනගහන පව්ත්වාගන්න සමත් වන මේ සරු භූමිය නිසා තමා ලොකෙට සත්ව හින්සනය පිටුදකින අහින්සාවාදි ආගම් බිහීවෙන්නෙ.

සමහරවිට යුරෝපා සන්ස්කෲතිය එහෙමටම වැළද නොගෙන තාමත් සම්ප්‍රදායික චින්තන වලම හිරවෙලා ඉන්න නිසා වත්මන් ඉන්දියාවෙ නොදියුණු කලාපය ඒක වෙලා තියෙනව කියන්නත් පුලුවන්.

අන්න ඒ භුමිය ගැන කතාවෙනවා
 මේ වීඩියෝවේ. ඒකෙ විස්තරේ  ටිකක් මදි වගෙ නිසා ටිකක් අතින් දැම්මෙ.