සහරා ඇමසන් ප්‍රේමය

ඔන්න එකෝමත් එක කාලෙක තෘණ භුමි දෙකක් තියෙනවා එකිනෙකින් බොහෝ දුර. මේවා දැවැන්ත තෘණ භුමි. මේ දෙකේම වාසයට සුදුසු කම නිසා මිනිස්සු පදිංචි වෙනවා.

ඉතා කෙටි කලකදී වෙන විපර්යාස එක්ක එයින් එක තෘණ භූමියක් වාසයට නුසුදුසු වෙලා අ ක්ෂණිකව කාන්තාරයක් වෙනවා. ඒ හා සමගාමිව අනික ක්‍රමයෙන් වනාන්තරයක් වෙනවා.

අද සොයාගෙන තියෙනවා මේ කාන්තාරේ හැදුනු එකෙන් දුර තියෙන වනාන්තරය හැදෙන්න උපකාරයක් ලැබුණා කියල. ඒ වගේම කල්පිත මට්ටමේ තියෙනවා කාන්තාරේ වගේම වනාන්තරය හදන්නත් මිනිස්සු බලපෑම් කළා කියල. සමහරු කියන විදිහට දෙකම මිනිස් ක්‍රියා නිසා තමා ඔහොම වුනේ [ඒ කෑල්ල කල්පිතයක්]

1. කාන්තාරේ හැදුනේ කොහෙද?

2. වනන්තරේ හැදුනේ කොහෙද?

3. කාන්තාරෙන් වනන්තරේට ලැබෙන සපෝට් එක මොකද්ද?

4. කල්පිතයක් ලෙස කාන්තාරේ හදන්න මිනිස්සු දුන්න දායකත්වේ මොකද්ද?

5. කල්පිතයක් ලෙස වනන්තරේ හදන්න මිනිස්සු දුන්න දායකත්වේ මොකද්ද? අත්තෙම්ම මේක අවධි දෙකක වුණු සිද්ධි දෙකක් මූලික වශයෙන්.
--------------------------

අදින් වසර 10000 කට පෙර සහරාවේ තැනින් තැන විශාල පෙදෙස් ප්‍රමාණයක් සහ ඇමසන් වල නැගෙනහිර හා උතුරු පෙදෙස් තෘනභුමි හා කුඩා වනාන්තර ලෙස පැවතුනා කියා කියන්නේ. සහරාවේ නම් කුඩා විල් සහ ගංගා ගලාගොස් තියෙනවා [අදටත් මොරිතානියා බටහිර සහරා ආදියේ කාලෙකට දියපාරවල් ගලනවා].

මේ සමගම සහරාව ඊට කලින් කාන්තාර කාලේ නයිල් නදිය අවට උන්නු මිනිස් ප්‍රජා නව සරු බිම් කරා සංක්‍රමණය වෙනවා. මිනිස්සු වගේම සත්තුත්. ඇමසන් තෘනභුමියට ආපු මිනිස් ප්‍රජා එහි ශිෂ්ටාචාරයක් හදනවා.

මේ දෙගොල්ලම ගොවීන්. ගොවිකම පටන් ගත් බව හිතන ඊශ්‍රායල් සිරියා තුර්කි ඉරාන් ෆර්ටයිල් ක්‍රසන්ට් එකට පිටින් ඊට සමගාමිව කෘෂිකාර්මික ජීවිතේට ආපු ප්‍රජා දෙකක්.

වසර 8000 විතර කාලේ එකපාරට සහරාව කාන්තාරයක් වෙන්න ගන්නවා. මේක ක්ෂණික වෙන දෙයක්. අවු 1000-2000 ස්පේස් එකක අද ගානට ඇවිත්. ආයිමත් මිනිස්සු මිසරය දීහාට යනවා.

වැලි කාන්තාර වන සහරාවේ තිබ්බ විල්වල සත්ව ද්‍රව්‍ය සහිත මඩ වේලිලා ග්රෙන්ස් වලට කැඩිලා දූවිලි වෙනවා. මේ දූවිල්ල සුළං ධාරා අනුව අත්ලන්තික් සහ ඇමසන් කලාප මත පතිත වෙනවා. මේක චන්ද්‍රිකා වලින් ඔප්පු කල එකක්.

ඇමසන් තෘනභුමියෙ තිබ්බ අඩුවක් තමා ෆොස්පරස් වගේ මූලද්‍රව්‍ය හිගය. මේ නිසා තම වනයක් වෙන්නේ නැත්තේ අර දූවිල්ලේ ඒ ද්‍රව්‍ය තියෙන නිසා ඇමසන් පොලොව වඩාත් සරු වෙනවා. ඒ මත තමා ඇමසන් වනයේ නැගෙනහිර උතුරු ලොකු කෑල්ල හැදෙන්නේ.

ඒත් ඇමසන් ශිෂ්ටාචාර පවතිනවා. ඒවා සෙසු දකුණු ඇමරිකාවට වඩා ලොකු ඒවා කියා කියනවා. සැතපුම් පහලවක් එක දිගට ගෙවල් තිබ්බ නාගරික විසිරි තිබ්බ කියනවා. එවකට විශාලම නගර වන පැරිස් වැනීසිය වගේ ලොකු නගර තිබ්බ කියනවා. කුහි කුගු එවැනි නගරයක්. ඒවා වැනසෙන්නේ යුරෝපියන්ගෙන් ලෙඩ රෝග හැදිලා.

ඇමසන් ප්‍රජාවන් දීර්ඝකාලීනව පස ට්‍රීට් කරමින් හදන සරු පසක් තියෙනවා ටෙරා ප්රිටා කියල. මේක ඇමසන් වනයේ බිමෙන් සැහෙන ප්‍රතිශතයක්. ඒ වගේම බටහිර කන්දේ කැලෙන් විවිද කෘෂි වටිනාකම් ඇති ලොකු ගස් ගෙනත් තෘනභුමි යෙ වගා කලේ ඔවුන්. ඒ වගාව තමයි ඔවුන් අභාවයට යත්ම කන්ට්‍රෝල් නැතුව වැවෙන්නේ. ඇමසන් ශාඛ ව්‍යාප්තියේ පැටර්න් පෙනෙන්න තියෙනවා ඒ පැටර්න් සමග නටඹුන් සමපාත වෙනවා. මේ හේතු නිසා වගාවට ගෙනා ශාඛ වර්ධනය වීම හා ඔවුන් පසුව ලෙඩ රෝගවලින් වැනසී යාම කියන හේතු ඇමසන් හැදුනු ආකාරය ගැන කල්පිතයක් ලෙස පවතින්නක්.

අර සහරා තෘනභුමි වල ධාන්‍ය වගාකළ ප්‍රජාවන් ඒ භුමියේ සීමිත ජල සම්පත් ඕව යුස් කිරීම නිසා සහරාව හැදුනා කියන එක තව කල්පිතයක්. හැබැයි සහරාවට බලපෑ තව හේතු තියෙනවා. කොටින්ම අවු 14000 සිට 6000 දක්වා විතර කාලෙකට මෝසම් රටා වෙනස්වීමෙන් වහින්න ගත්ත එක තමා තෘනභුමි වලට ප්‍රධාන ලෙස සලකන හේතුව. හැබැයි කාන්තාරකරණය වෙන්නේ  ක්ෂණිකව එය  ජනාවාස කරණය එක්ක සමගාමී බවක් පෙන්වනවා.