වගතුග: ෆෙරියක් නිසා බිහි වූ දේශ සීමාව කසුන්ගුලා

මේක ඉස්මතු වන්නේ ඩිරාන් කාරියවසම් අද මේ ප්‍රශ්නය ආයිත් ඇද්ද නිසා. මේක කලකට පෙර සාමාන්‍ය දැනුම සමූහයක අහපු ප්‍රශ්නයක්.

----------

[කිසියම් රටවල් හතරකින්] රටවල් තුනක් යා කරන මුල්ලක් එසේම රටවල් තුනක් යා කරන තවත් මුල්ලකට මීටර කීපයක් [සීයක් හමාරක් විතර] දුරින් තියෙන තැනක් ලෝකේ තිබේ.

1. මීට හවුල් වන රටවල් හතර මොනවාද?

2. මෙසේ මීටර සීයක බෝඩරයක් ඇති වීමට හේතුවන කිසියම් ක්‍රියාකාරකමක් තියෙනවා ඒ මොකද්ද?

3. මෙම ක්‍රියාකාරකමට එරෙහිව මෑත ඉතිහාසයේ දෙරටක් ක්‍රියා කළා. ඔවුන් කලේ මොකද්ද? එසේ කලේ ඇයි?

----------

මේ ප්‍රශ්නයට පිළිතුර නැමීබියා බොට්ස්වානා හා සැම්බියා බෝඩර මුල්ල සහ සිම්බාබ්වේ බොට්ස්වානා සැම්බියා මුල්ල අතර දුර මීටර සීයක් පමණ වීමයි.

ඒ අනුව රටවල් හතර වනුයේ නැමීබියා, බොට්ස්වානා, සිම්බාබ්වේ හා සැම්බියාවයි. මීටර් සීයේ බෝඩරය හිමි දෙරට සැම්බියාව හා බොට්ස්වානා වේ. ඒ අනුව මීටර සීයකින් මිස් වීම නිසා නැමීබියාව හා සිම්බාබ්වේ අඩුම දුරින් පිහිටි ඒත් අසල්වැසියන් නොවන දෙරට වනු ඇත.

මෙම රටවල් වෙන් කරන්නේ සැම්බිසි ගඟේ ඇති තැනකිනි. මෙම දේශසීමා, මුළු හා මායිම් සියල්ල අයිති සැම්බිසි ගඟට වේ. කලකට පෙර මෙම මුල්ල ගැන හරි නියාමකයක් නොවූ අතර එය හරහා සැම්බියාව හා බොට්ස්වානා අතර ෆෙරියක් පැවතුනි. එම ෆෙරිය සහිත තොටුපොල කසුන්ගුලා නම් වේ. මෙසේ අවිනිශ්චිත ලෙස පැවති සීමාව නිත්‍යානුකූල ලෙස ලකුණු කරන්නට හේතු වූ ක්‍රියාකාරකම මෙම ෆෙරියයි.

පළමු වෙඩි මුරය පත්තු කලේ අපාතයිඩ් දකුණු අප්‍රිකාවයි. මීට දශක කීපයකට පෙර ඔවුහු නැමීබියාව පාලනය කළහ. මෙම මුල්ල රටවල් හතරක් හා කරන මුල්ලක් බැවින් දෙරටක් පමණක් පාලනය කරන ෆෙරිය නීති විරෝධී බව ඔවුහු පැවසූහ. පවසා ෆෙරියට වෙඩි තැබූහ. සිද්ධියේ අනිකුත් පාර්ශ්ව කරුවා වන සිම්බාබ්වේ එවකට රොඩේශියාව නම් සුදු ආන්තික දේශයයි. ඔවුහු ෆෙරිය ගිල්වා දැමූහ. අවසානයේ සිද්ධිය දුරදිග යාමට එරෙහිව එකතු වූ අප්‍රිකානු රාජ්‍ය ෆෙරිය පවත්වා ගන්නට එය හිමි දෙරටට බිම් කඩක් වෙන් කරන ලදී.

කුඩා බිම්කඩ දේශ සීමාවක් වන්නේ එලෙසිනි. කෙසේ වෙතත් මොහොතේ කසුන්ගුලා හරහා ඉදිවන පාළම මෙම ෆෙරිය භාවිතයෙන් ඉවත් කරනු ඇත. පහත දැක්වෙන්නේ එහි අවසන් ස්වරූපය ඇඳි සිතුවමකි. පාළම 2018 වසරේ නිමාවීමට නියමිතය

රටවල් හතරක් එකවර මුණ ගැහෙන ලක්ෂ්‍ය වලට quadrapoints කියා කියයි. රටවල් මායිම් කරන quadrapoints වර්තමාන ලෝක සිතියමේ නැත. මේ ඊට ආසන්නම අවස්ථාවයි. මට හමුවූ මේක ලඟට ඇති ඊළඟ අවස්තාව තුර්කිය හා අසර්බයිජානයට අයිති නක්චිවාන් ඔටෝනොමස් රීජන් එකේ කිමි 10 බෝඩරය වේ. මේ කිමි 10 නිසා ඉරානය හා ආමේනියාවට බෝඩරයක් නොමැත.

වර්තමානයේ නැතුවාට අතීතයේ quadrapoints තිබී ඇත. නයිජීරියා රාජ්‍යයේ කොටසක් නිදහස් නොවී පැවති 1960 දශකයේ චැඩ් විල අසල එවැනි ස්ථානයක් පැවතුනි