කොන්ස්තන්තිනෝපලය ඔටෝමන් වරුන් අතට වැටෙන්නට බලපෑ ස්වාභාවික සංසිද්ධියක් තිබේද?

ප්‍රශ්නය සාමාන්‍ය දැනුම ග්රූප් [දැන් හෙණ ගොඩයි] වල අහපු එකක්.

---------------

රෝම අධිරාජ්‍යයේ අගනුවර ලෙස කලක් පැවතුනු කොන්ස්තන්තිනෝපලය පසුව බයිසන්තිනු අධිරාජ්‍යයේ අගනුවර විය. ඉන්පසු ඔටෝමන් තුරකින් 1453 දී එය අත්පත් කර ගත්හ. මෙය ලෝක ඉතිහාසයට වැඩිම වෙනසක් කල තනි සිද්ධිය ලෙස සැලකිය හැකිය.

පූර්ව රෝම යුගයේ බයිසන්තියම නම් නගර රාජ්‍යයක් ලෙස ද රෝම හා බයිසන්තිනු අධිරාජ්‍ය තුල කොන්ස්තන්තිනෝපලය ලෙස ද පසුව තුරකින් අතේ ඉස්තාන්බුල් ලෙස ද නම් ලද මෙම නගරය කොන්ස්තන්තිනෝපලය ලෙස සහශ්‍රයකට වඩා බොහෝ සුරක්ෂිත ලෙස පැවතුනි. දුර්ලභ ලෙස වරක් පමණක් පරාජය වූ නමුත් ඒ කාලයේ දරුණු ආක්‍රමණ රාශියක් සාර්ථකව පරාජය කරන ලදී. වසර ගණනක් වටලා සිටියත් ප්‍රබල මොංගල් හමුදාවකට පවා නගරය අල්ලා ගත නොහැකි විය.

මෙතරම් ප්‍රබල ලෙස පැවතුනු නගරය ඔටෝමන් අතට පත්වීමට පිරිහෙන යුද බලයට අමතරව ප්‍රබල මානසික කඩා වැටීමක් ඇතිකළ ස්වාභාවික සිද්දියක් බලපෑ බව කියවේ. නැගෙනහිර ක්‍රිස්තියානියේ අවසන් බල කඳවුර ලෙස මුස්ලිමුන් වටලා සිටින මොහොතක අනාවැකි කරුවන් කී අශුභ ලකුණු රාශියක් එකවර ප්‍රාදුර්භූත වූ බව කියවේ. මේ අසුභ සලකුණු සාමාන්‍යයෙන් සිදු නොවන දුටුවන් බියගන්වන දේවල්ය. එසේම ඒ ස්වාභාවික සංසිද්ධිය නිසා නගර වාසීන්ට ලැබෙන ආහාර අස්වනු අඩු වීමක් වූ බව ද කියවේ, ඒ නිසා වැටලීම වඩාත් සාර්ථක විය.

අවසන ඔටෝමන් වරුන් පහර දෙන්නේ මේම ස්වාභාවික අසුභ සලකුණු දැක පරාජයේ භීතියෙන් ආත්ම විශ්වාසය බිඳී නගරයකටය. මෙය නගරයේ නොබිඳිය හැකි මුරකාවල් බිඳ වැටීමට හේතු වූ බව පැවසේ,

මේම සිද්ධීන් ගැන නිරවුල් ඔප්පු කිරීම් නැති නමුත් දැනට ඒම ස්වාභාවික සිදුවීම ගැන සැක කෙරෙන ස්ථානයක් පවතී.

1. මේම ස්වාභාවික සිද්ධිය කුමක්ද? සිදුවූ බවට සැක කෙරෙන්නේ කොතනද?

2. එහි බලපෑමෙන් නගරය අත්විඳි බියජනක දේවල් මොනවාද?

-------------------

කොන්ස්තන්තිනෝපලය ලෙහෙසියෙන් කෙනෙක් අල්ලලා නෑ. කීප වරක් ෆේල් වෙන නිසා ඔටෝමන් ලා ආපහු යන්න පවා කතා වෙනවා

දැන් ඔය ප්‍රහාරයට මාස කීපෙකට පෙර නගරයේ වසන්ත අස්වනු හොඳටම අඩු වෙනවා මෙය සීජ් එක නිසා තදින් වදිනවා. ඒ එක්කම මැයි මාසේ දවසක සඳ අර්ධ චන්ද්‍රග්‍රහණයක් වගේ දුඹුරු අඳුරු පාටකින් පායන්නේ. සඳ නගරේ සලකුණ. අනාවැකි අනුව නගරේ වැනසෙන්නේ සඳ ඔහොම වෙන දවසක. ඒ එක්කම මහා මුරුගසන් වැස්සක් වැටෙනවා. හේල් එක එක්ක හිටගන්න පවා බෑ කියනවා නගරය යටවෙනවා. ඒ සමගම ෆොග් එකක් එනවා. මේ කාලෙට කවදාවත් ෆොග් ඇවිත් නෑ. ෆොග් ඉවර වෙනකොට දේව මෑණියන් ට යාඥා කරමින් ඉන්න මානසිකව වැටුණු මිනිස්සු දකිනවා මහා බැසිලිකාවේ වහලෙන් රැස් හෝ ගිනිදැල් අහසට විහිදෙනවා. දුර තියෙන ගම්මාන වලිනුත් එහෙම වෙනවා. මේ සමග දෙවියන් පවා අප හැර ගියා කියලයි උන් හිතන්නේ, ඔටෝමන් ලා බහින්නේ මෙහෙම මානසිකව බිඳ වැටුණු නගරයට. ඒ නිසා තමා වැටෙන්නේ.

ඔටෝමන් ලාත් මෙලෙසින්ම මානසික ව වැටෙනවා මේ සීන් උන්ටත් පෙනෙන නිසා, ඒ වැටිල්ල නිසා තමයි ආපහු යන්න හදන්නේ. හැබැයි එක උපදේශකයෙක් හමුදාවේ මතය ලෙස බොරු මතයක් රජාට කියල එක සටනක් කොහොම හරි කරගන්න අවසර ඉල්ලන්නේ [මූ ග්‍රීකයෙක් - පාවාදෙන්නෙක්], ඒ සටන උන් ග්‍රෑන්ඩ් ස්ටයිල් කරන්නේ. ගහන්න කලින් ගිනි මැල ගහනවා හැම තැනම. ඒවා තුර්කියේ පවා ගහනවා. නගරවාසීන් වටෙන්ම ඇවිලෙන ගැනිය නොහැකි ගිනි ගොඩවල් දැක බියෙන් බියට පත්වෙනවා [ඒ වෙද්දී දෙවියොත් හැර ගිහින්]. ඊට පස්සේ අල්ලා තමයි දෙයියා මොහොමඩ් තමයි පණිවුඩකරු කියන එක එකම වෙලාවේ මුළු ඔක්කොම ඔටෝමන් ලා කෑගහනවා. විසි තිස් දාහක් මෙහෙම කා ගහද්දි නගරය ඇතුල තවත් වැටෙනවා. ඊට පස්සෙයි උන් එන්නේ.

රෙස්ට් වොස් හිස්ට්‍රි නොවේ. හිස්ට්‍රි වොස් රී රිට්න් බයි රෙස්ට්. එදා ඔය නගරේ නොවැටෙන්න මේ මුළු ලෝකෙම වෙනස් තැනක්. එහෙනම් තුනපහ හොයාගෙන පෘතුගීසින්  අප්‍රිකා/ආසියා  කලාපෙට  එන්නෙත්  නෑ,  ඉන්දියාවට  යන්න  ගිහින් කොලොම්බස් ඇමරිකාවේ  හැප්පෙන්නෙත්  නෑ.  එව්වා  වෙයි  හැබැයි  ඔයිට  හෙමින්. ඉතින් ලෝක ඉතිහාසය  ආයෙත්  කොණක  සිට ලියන්න  වෙයි

රායිට් දැන් හැබෑටම මොකද වුනේ?

ඔය සිද්ධි වුනේ ඔතන පමණක් නොවේ. චීනයේ නොකඩවා මාසගානක් වැටෙන අඩි ගානක් ගනකම හිම නිසා මිනිස්සු දාස් ගණන් මැරෙනවා. ස්වීඩනයේ අස්වනු හටගන්නේ නෑ. ඒ වෙද්දී ලෝකය කුඩා මට්ටමේ හිම යුගයක උන්නේ එය තීව්ර වෙනවා. 1456 හේලිගේ ධූම කේතුව පායන්නේ රතු පාටට.

මේ ඇයි?

බොහෝ දෙනෙක් හිතනවා 1452 හෝ 1453 මුල විශාල ගිනි කන්දක් [සුපර් පවුලට ආසන්න එකක්] විදාරණය වෙලා කියල. එයින් යන විශාල ප්‍රමාණයක් දූවිලි පොලොව වටේ පැතිරීමෙන් මේ සිද්දි වෙනවා කියල. අස්වනු නැත්තේ ඉර එලිය අඩු නිසා, වර්ෂා හිම ෆොග් එන්නේ ඒ ධුලි සහ සල්ෆර් වල බලපෑමෙන්. හඳ සහ ධුමකෙතුව රතු/දුඹුරු වන්නේ දූලි වලින්. ඒ වගේම විශාල විදාරනයකින් වාතයට මුදාහැරෙන ආරෝපිත අංශු විසින් ලෝහමය වහලවල් වල ගිනි වැනි සලකුණු ඇති කරනවා [1880 දශකේ ක්‍රකටෝවා පිපිරුනාම ඇමරිකන් බිල්ඩින් වලට ෆයර් බ්‍රිගේඩ් ගෙන්නලා තියෙනවා]. කොහොම වුනත් ඔය කාලේ වසර 400 විතර අස්සේ මහා විදාරණ හතරක් විතර වුනා කියනවා. 1200 ගණන් වල වෙච්ච ලොකුම එක හිම යුගයට හේතුව ලෙස සලකනවා මිනිස් ඉතිහාසයේ වාර්තාගත ලොකුම එක වන ටම්බෝරා ට වඩා ලොකුයි කියා හිතන්නේ. හැබැයි ඒ තැන දන්නේ නෑ.

1452 වෙච්ච එක නම් දැනට ලෝකේට් කරගෙන ඉන්නේ කොන්ස්තන්තිනෝපල් එකෙන් ලෝකේ අනිත් පැත්තේ වනවාටුවල කුවායේ [Kuwae] විදාරණය කියල. දූපතක් චකබ්ලාස් වී විශාල සුනාමියක් ෆැසිෆික් වල ඇතිකර දූපත් වාසීන් රැසක් මරාගෙන දැන් Kuwae ගිනිකන්ද තියෙන්නේ මූද යට. 1450 අවට කාලයට දින තීන්දු වෙලා තියෙන නිසා මේක තමා සැලකෙන්නේ කල්ප්රිට් ලෙස.